Geschiedenis

Op dinsdag 24 februari 1925 werden het industriespoor en de haven officieel geopend door burgemeester Van Humalda van Eysinga. Na het doorknippen van het lint bij het rangeerterrein reed een stoomlocomotief met passagiersrijtuigen over het nieuwe spoortraject in de richting van de nieuwe haven. In de trein zaten hoogwaardigheidsbekleders en andere genodigden. Veel publiek stond langs de route naar de openingsceremonie te kijken. De trein reed over de Meester H.F. de Boerlaan, langs de wijk Knutteldorp naar het Pothoofd. Ter hoogte van het pakhuis Kappelle stapten de treinpassagiers over op een boot voor een tocht naar de nieuwe haven. De boot passeerde de nieuwe elektrische hefbrug (sinds 1951 ligt hier de Prins Bernardsluis) en voer de Nieuwe Haven in.

 

Gereed waren de zogenaamde Eerste Havenarm met een kade (Scheepvaartstraat), alsmede een deel van het basiskanaal. De silo van graanhandel Lammers (gebouwd in 1924) was een opvallende blikvanger, enerzijds vanwege de hoogte van 30 meter en anderzijds omdat de terreinen er omheen nog onbebouwd waren. Na de boottocht werden er een enkele toespraken gehouden door de hoogwaardigheidsbekleders over het belang van deze nieuwe spoorlijn en nieuwe haven.

 

 

Het ging om een gemeentelijke spoorlijn. De gemeente zorgde voor de infrastructuur en de NS deed het vervoer van goederen van en naar de bedrijven. In de bestaansperiode van meer dan 75 jaar maakten ruim 100 bedrijven - die aan de spoorlijn lagen – gebruik van deze transportmogelijkheid. Een aantal bedrijven hadden een eigen aansluiting o.a. Noury & Van der Lande, Thomassen & Drijver, Nefit, VAM, Polygas en de Sallandse Elevator Maatschappij (Granaria). In 1925 werden er 1562 wagons over de lijn vervoerd.

 

De gemeente ontving een vergoeding van de NS per wagon. Een deel van de kosten van het onderhoud van de spoorlijn kon de gemeente daarmee financieren. De verwachting was echter dat er veel wagons zouden vervoerd. Bij 7000 wagons per jaar zou de gemeente de onderhoudskosten hebben gedekt. Het hoogst aantal wagons werd gehaald in 1956, namelijk 6893 wagons. Het dieptepunt was 1945 met slecht 1030 wagons, dit kwam met name door de spoorwegstaking, maar ook door schade aan het spoor. In de Kazernestraat was de rails door de bezetter verwijderd en meegenomen.

 

Reeds voor de Eerste Wereldoorlog werden de eerste plannen door de gemeente ontwikkeld om te komen tot een directe spoorverbinding van het Goederenemplacement naar de Pothoofd. Na de oorlog werd het plan veel omvattender. Wethouder Mr. H.F. de Boer heeft een belangrijke pioniersrol vervult. Niet alleen ging het meer om een spoorlijn, maar ook om een volledige nieuwe haven met spooraansluiting en verkeerswegen buiten de stad te bouwen. Industrieën zouden uiteindelijk uit de binnenstad kunnen vertrekken en zich op het speciaal industrieterrein (Bergweide) kunnen vestigen. In die tijd was dat toch wel revolutionair en voor veel inwoners nog niet goed voorstelbaar. De gemeenteraad heeft het aangedurfd en via de werkverschaffing werd begonnen met de aanleg van de haven en het spoor begin jaren twintig.

 

 

Hoewel het erg vooruitstrevend was, liep het industrieterrein niet snel vol. De haven had geen sluis, dus de hoogte van het water schommelde nogal. Voor het scheepverkeer en veel bedrijven was het makkelijker om gewoon de oude kades van het Pothoofd te blijven gebruiken. Wel werd het spoor goed gebruikt, vooral vervoer van en naar het Deventer Overslagbedrijf en Noury & Van der Lande. Bijzonder was ook het transport naar firma Ten Hove in de Bergpoortstraat. Via een draaischijf in de Kazernestraat werden wagons de Bergpoortstraat in geduwd of getrokken door een paard naar de ingang van het bedrijf. De rails in deze straat is behouden en ligt nog altijd op de oorspronkelijke plek. Ook veel gebouwen zijn inmiddels gerenoveerd en geven een beeld van het industriële verleden van Deventer.

 

Na de Tweede Wereldoorlog werd er een nieuw plan ontwikkeld voor de Bergweide. De Prins Bernhardsluis kwam gereed in 1951. Nederland beleefde een economisch voorspoedige periode en toen ging het snel met het vestigen van nieuwe bedrijven op het industrieterrein. Ook werd het industriespoornet flink uitgebreid. In de jaren zestig beleefde de spoorlijn qua vervoer een aansluitingen wel het hoogtepunt. Hoewel het wegverkeer ook al in 1925 een concurrent was geworden van de spoorwegen, nam het vrachtvervoer en ook de scheepvaart steeds meer vervoer over. De gemeente heeft ook altijd een tekort op het spoorbedrijf gehad. De onderhoudskosten waren hoog en vaak was er maar weinig geld om de spoorlijn berijdbaar te houden. Ondanks dat er eind jaren zestig veel bedrijven in Deventer ophielden te bestaan, kwamen er toch nog een opleving van het industriespoor. Zo ging Thomassen & Drijver veel blik over het spoor vervoeren, de VAM (Vuil Afvoer Maatschappij) begon met de bekende VAM-transporten en Granaria kreeg een aansluiting voor aanvoer van graanproducten.        

 

  

 

Uiteindelijk bleef de VAM na 1992 over en de laatste afvaltrein reed op 9 mei 2003. In het kader van de revitalisering van het industrieterrein Bergweide paste de spoorlijn niet meer in de verkeersafwikkeling en waren er ook parkeerplaatsen en groenstroken nodig. De investeringen om een nieuwe spooraansluiting via de Zweedsestraat aan te leggen bleek te kostbaar. Gekozen werd om het afval per vrachtauto af te voeren. Inmiddels waren in de loop van de jaren al veel sporen opgebroken.

 

 

Wat is er nu nog te zien? Bij de Hogeschool Saxion ligt de oprit naar het Deventer Goederen er nog. In juni 2016 werd het deel vlak naast de hogeschool opnieuw herlegd, ook het stootblok kwam terug. In de rails werd een half-verharding aangebracht (naar idee van de sporen in het museum Zollverein in Essen), zodat voetgangers erover heen kunnen lopen.

 

 

   

 

 

 

Op de hoek Hanzeweg/Industriestraat is een spoormonument ter herinnering aan het industriespoor gerealiseerd, in samenwerking met onder andere de Gemeente Deventer en VolkerRail Er ligt ongeveer vijftig meter rails met een wissel op de oorspronkelijke plaats. Een stootblok - die veel voorkwam op het industriespoor - werd aan de kop van het spoor geplaatst. In mei 2016 stelde VolkerRail Deventer de locomotief SIK 297 ter beschikking voor het monument. Vrijwilligers van de SIED hebben de locomotief in het Havenkwartier opgeknapt en in maart 2018 kon het spoormonument officieel worden geopend. 

 

 

En natuurlijk het industriespoor in de Bergpoortstraat, waar de spoorlijn is herlegd bij de renovatie van de Raambuurt. Inmiddels is het spoor niet meer weg te denken bij deze "industriële" straat met de fabriek van Gebroeders ten Hove en de gerestaureerde arbeiderswoningen.

 

 

 

.     .